سود نهفته

در کتاب‌های فقهی، از جمله در باب بیع، آمده است که هر معامله‌ای بر پایه‌ی عقل و منفعت شکل می‌گیرد. دو طرف قرارداد، اگر سودی در آن ببینند، رضایت می‌دهند و معامله را می‌پذیرند؛ وگرنه هیچ انسان خردمندی تن به معامله‌ای نمی‌دهد که جز زیان و خسران برای او نتیجه‌ای نداشته باشد. این اصل ساده، قرن‌ها راهنمای روابط انسانی و اقتصادی بوده است.

اما امروز، وقتی به اطراف می‌نگریم، بسیاری از معاملات رنگ و بوی سود دوطرفه را از دست داده‌اند. جای آن را منیت، منفعت‌طلبی و خودخواهی گرفته است؛ گویی یک طرف می‌خواهد همه‌ی سود را برای خود بردارد و دیگری را در زیان فرو برد. نمونه‌ی آشکار آن را می‌توان در روابط سیاسی و مذاکرات قدرت‌های بزرگ دید؛ جایی که میز مذاکره بیش از آنکه محل تفاهم باشد، صحنه‌ی تحمیل خواسته‌های یک‌جانبه است.

با این همه، در گذشته و حتی امروز، گونه‌ای دیگر از معامله وجود داشته و دارد؛ معاملاتی که به ظاهر یک‌طرفه‌اند، اما در حقیقت سرشار از معنویت و برد واقعی‌اند. پدر و مادری را تصور کنید که همه‌ی هستی خود را فدای فرزند می‌کنند. آنان جوانشان را به میدان جنگ می‌فرستند و در نهایت پیکر شهید او را تحویل می‌گیرند. ظاهر این معامله جز اندوه و فقدان نیست، اما در باطن، جامعه‌ای برای همیشه در امنیت و آسایش زندگی می‌کند. این معامله، هرچند به ظاهر زیان است، در حقیقت بُردی بزرگ برای همه‌ی نسل‌هاست.

دنیا، دنیای تزاحمات و معاملات است. بسیاری از کنش‌های انسانی در نگاه نخست زیان‌بار به نظر می‌رسند، اما در عُمق خود دنیایی از بُرد و برنده شدن را پنهان کرده‌اند.

معاملات زندگی تنها در چارچوب سود مادی و منفعت شخصی معنا نمی‌یابند. گاه معامله‌ای که به ظاهر زیان است، در حقیقت والاترین بُرد را به همراه دارد؛ بُردی که در عرصه‌ی معنویت، امنیت، عشق و تداوم نسل‌ها تجلی می‌کند. اگر انسان‌ها از حصار مَنیت و خودخواهی بیرون آیند و به باطن معاملات بنگرند، درمی‌یابند که بزرگ‌ترین سودها در ایثار، همدلی و خدمت به دیگران نهفته است. چنین نگاهی، جهان را از میدان رقابت‌های خودخواهانه به عرصه‌ی همزیستی و شکوفایی جمعی تبدیل خواهد کرد.
#به_قلم_خودم
#نقد
✍🏻مریم قپانوری